Home |
| Sáo dọc |
Ở Việt Nam sáo cũng được sử dụng từ thời xa xưa và ngày càng phổ biến với nhiều thể loại khác nhau như sáo ngang, sáo dọc, động tiêu, sáo mông (hay sáo mèo),…và đó là một trong những nhạc cụ truyền thống của nhiều dân tộc Việt Nam. Trong số đó, Ở Việt Nam, phổ biến nhất là loại sáo ngang 6 lỗ bấm, 1 lỗ thổi và một lỗ định âm. Một loại sáo có âm thanh trong veo, réo rắt như sáo ngang đó chính là sáo dọc, loại sáo này ít được sử dụng phổ biến như sáo ngang nên nhiều người có thể chưa biết đến.
Phân biệt
Khác với sáo ngang, , lỗ thổi của sáo dọc không phải được khoét ngang thân cây sáo mà được thiết kế ở phần đầu. Loại sáo này sử dụng đầu ngậm để thổi nên dễ điều khiển luồng hơi vào thân sáo để phát ra tiếng hơn sáo ngang, thậm chí có thể thổi bằng mũi. Tuy nhiên độ vang của âm thanh sáo dọc có thể hạn chế hơn sáo ngang. Sáo dọc ít được sử dụng phổ biến và đôi khi bị nhầm với tiêu vì cùng thổi dọc, điểm khác biệt cơ bản giữa sáo dọc và tiêu là ở kích thước, chiều dài, lỗ thổi và vị trí các lỗ bấm.
Cấu tạo
Cấu tạo của sáo dọc bao gồm: Nút chặn, lỗ thổi, lỗ thoát hơi, hệ thống lỗ bấm, lỗ định âm. Nút chặn dài khoảng 2,5cm được làm bằng gỗ, nhựa,…được nhét vào ngay đầu lòng ống sáo. Lỗ thoát hơi được khoét ngay tại vị trí vừa kết thúc nút chặn. Lỗ thổi được tạo thành bằng cách chẻ dọc nút chặn khoảng 1 đến 1,5mm để thông với lòng sáo và lỗ định âm. Lỗ định âm được khoét cách lỗ bấm cuối cùng từ 3 đến 8 cm, tùy từng cây sáo tương ứng với nhiều tông (tone) khác nhau .Về hệ thống lỗ bấm, sáo dọc lúc đầu có 6 lỗ bấm cách đều nhau nhưng về sau không còn được sử dụng. Loại sáo dọc ngày nay có các lỗ bấm theo hệ thống thất cung (Do Re Mi Fa Sol La Si) với tên gọi khác nhau căn cứ vào âm trầm nhất mà sáo có thể phát ra. Tuy nhiên sáo dọc cũng là nhạc cụ truyền thống nhiều dân tộc Việt Nam do vậy, tùy vào từng dân tộc, từng vùng nên hệ thống các lỗ có thể khác nhau, chẳng hạn như cây sáo dọc của dân tộc dao khâu ở Lai Châu (“lào đồng toan” tức là sáo trúc, theo tên gọi của dân tộc địa phương ở đây), ngoài 6 lỗ thổi phía trên còn có một lỗ thổi ngay bên dưới lỗ bấm đầu tiên (nốt si đối với sáo đô - tức sáo có âm trầm nhất là ra là đô).
Nguyên liệu
Về nguyên liệu, sáo dọc, sáo ngang, động tiêu,…đều được làm từ những loại nguyên liệu như nhau. Sáo thường được làm từ trúc, nứa hoặc gỗ, ngoài ra còn có thể làm từ nhựa, kim loại (nhôm, inox), xương,... hoặc thâm chí bằng vàng. Mỗi loại vật liệu cho ra một âm sắc đặc trưng khác nhau. Chất lượng vật liệu ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng âm thanh mà cây sáo phát ra. Nhưng vật lieu được sử dụng phổ biến nhất là ống trúc và ống nứa, thường là cây trưởng thành hoặc tốt hơn là loại đã già, nhiều năm tuổi (nhưng không quá già), âm chắc, đanh, không sâu bệnh hay mối mọt. Sáo làm từ nhựa hoặc kim loại thường chế biến công nghiệp nên độ chuẩn xác của nốt cao, ít bị sai lệch. Sáo trúc, nứa hoặc gỗ thường chế tạo thủ công nên độ chuẩn xác đòi hỏi rất nhiều ở vật liệu và tay nghề của người chế tạo. Tuy nhiên, các loại sáo này lại cho ra âm sắc hay hơn.
Tiếng sáo
Về tiếng sáo, tiếng sáo dọc hay sáo ngang đều có âm thanh thân thiết, gần gũi nhất với tâm hồn người Việt. Nếu cao độ nghệ thuật là đạt tới u hoài thì cây sáo quả là một phương tiện giúp ta dễ dàng thổ lộ nỗi lòng. Âm thanh tiếng sáo, một khi đã vẳng lên là con người ta lạị gợi dậy thời thơ ấu, khiến ta nhớ nhà, nhớ người thân yêu, nhớ bờ tre đầu ngõ, nhớ những kỉ niệm mến thương. Dẫu không phải do sự biểu diễn của bàn tay những người nghệ sĩ lành nghề, tiếng sáo của những buổi trưa hè vẳng lên từ khoảng đồng lộng gió vẫn véo von gợi buồn man mác mơ hồ. Tiếng sáo khởi lên từ đâu không ai biết. Người nào thổi ta cũng không hay. Có thể là một chàng nông dân, dưới bóng mát gốc cây hay một chú mục đồng trên mình trâu đang thả điệu véo von theo từng mây lơ lửng, tiếng sáo làm ta gắn bó với quê hương.
Không ai nghe tiếng sáo mà không bồi hồi. Chơi sáo không mất nhiều tiền, cũng không cồng kềnh bất tiện. Bất cứ đâu, bên ngoài đồng, trong rừng, hay ở nhà,..chỉ cần cất sáo lên là đủ hấp dẫn người nghe.
.png)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét